Ang Pilipinas ay dapat laging sumusunod sa mga patakaran ng estado na kalayaan mula sa armas nuclear at mga prinsipyo ng pagdidisarmang nuclear na ating sinuportahan sa mga kasunduan ng United Nations at internasyunal na pagpupulong. Pinirmahan natin ang tratadong ASEAN para sa Southeast Asia Nuclear Weapons Free Zone nuong Disyembre 14, 1995 na pinatupad nung Marso 26, 1997. Ilang taon ang nakakaraan, malaki ang ibinahagi ng gobyerno ng Pilipinas para manalo ng declamatory judgment mula sa World Court (International Court of Justice) sa The Hague, Netherlands, na nagsasaad na, “ang paggamit at pagbabanta gamit ang mga armas nukleyar ay mga krimen labas sa sangkatauhan.” Kailangang ipagpatuloy ng ating bansa ang pagsunod sa kasunduan laban sa armas nuclear, lalo na sa pakikipag-ugnayan sa mga bansang armadong nuclear tulad ng Estados Unidos na ang nuclear arsenal ay mayroong 15,000 armas at bagong henerasyon ng mga armas nuclear kabilang ang mga uranium-depleted na armas na ginamit nito laban sa Iraq.
Hayaan ninyo akong magtalakay ng aspeto ng “pantaong seguridad” (human security) na madalas ay isinasang-tabi natin sa pagsusuri ng mga isyung pang-seguridad. Ang ating karanasan sa presensiya ng mga military ng Estados Unidos ay nagpapakita na hindi lamang nito sinisira ang local na ekonomiya dahil nagiging kuta itong dumedepende sa dayuhang militar, ngunit totoo’t mahalagang banta sa kalagayan n gating mga kababaihan at kabataan. “Pahinga at libangang aktibidad” (rest and recreation) o prostitusyong military para sa kung tawagin a “morale” ng tropa, ay nagpalala sa sekswal na pananamantala n gating mga babae’t bata na pinakadelikado sa lahat. Ang imahe ng ating mga babae’t bata ay nasa libo-libong batang Amerasian na ulila sa ama at nasa lumalagong industriya ng sex para sa mga tropang Amerikanong nasa R & R na bakasyon. Dadami pa ang ating mga babae’t bata na magiging biktima ng sekswal na pananamantala ng mga miyembro ng sandatahang lakas ng Estados Unidos. Ang kaso ng panghahalay na naganap sa Subic ay isang pang-araw na kuwento sa Okinawa, Japan laban sa kanilang mga babae’t bata na madalas ay biktima ng pananamantalang sekswal ng mga Amerikanong Marino.
Tungkol sa modernisasyon ng Sandatahang Lakas ng Pilipinas, pagkatapos ng higit sa 50 taon ng kasunduang militar ng Pilipinas at U.S., ano ang kasalukuyang lagay ng lakas pangdepensa ng bansa? Nakapagsagawa ang mga kasunduang military na ito sa pagpigil ng tunay na pagpapabuti at pagpapalakas n gating sandatahang lakas na dinisenyo ng mga kasunduang ito upang sumandal o umasa sa Estados Unidos. Sinuportahan ban g RP-US Mutual Defense Treaty o ng natsuging Military Bases Agreement an gating pag-angking karapatan sa Sabah laban sa pananatili ng Malaysia? Hindi kailanman naging layunin ng kasunduang ipinataw sa atin ng Estados Unidos na mapabuti ang kakayahan ng Pilipinas sa pagtatanggol at ang pagkakaroon ng isang nagsasarili at modernisadong establisimientong pananggol. Dapat matutunang mabuti ng establisimientong pananggol ng Pilipinas ang mga aral na ito at makapagbuo ng isang tunay na kapanipaniwalang patakarang pananggol batay sa ating kakayahan.
Kailan tayo matututo? Pagbabayaran pa rin ba nang mahal para sa ilusyong “seguridad” sa aspetong pulitical, sosyal, legal, pang-ekonomiko, at pangkapaligiran? Ang pagbibigay ng kabuuang ekstrateritoryaliti sa sandatahang lakas ng Estados Unidos sa buong archipelago ay nangangahulugan ng pagsuko ng hurisdiksyon at pambansang dignidad para sa wala.
Ang VFA at ang kalikasan
Walang hakbangin o probisyon sa VFA kung paano mananagot ang sandatahang lakas ng Estados Unidos sa anumang paninira sa kalikasan. Dahil sa nakakadismayang record ng Estados Unidos sa paglilinis ng kanilang mga dumi sa mga dating base-militar, dapat lubusan tayong mag-alala sa mga paninira sa kalikasan na idudulot ng militar ng Estados Unidos sa isang buong taong pagsasanay-militar at daungang pagtawag.
Hanggang ngayon, ang gobyernong Amerika ay tumatanggi pa rin kilalanin at walang pinapakitang pagkukusang-loob na imbestigahan o linisin ang anumang mga kumpirmadong lugar na kontaminado sa mga dating base militar rito. Sa mga limitadong pagsusuri sa mga dating base ng Estados Unidos dito, napatunayan na ang tubig at lupain ng mga malapit na komunidad ay kontaminado ng mga sangkap at solvent na carcinogenic, bombing hindi pa sumasabog, at tingga at asoge. Ang mga pagsasanay military ng Estados Unidos ay nagresulta sa kontaminasyon at pagkasira ng kalikasan tulad ng mga nakatalang kaso sa Okinawa, Japan kung saan:
“ …mga pagsasanay sa pamamaril ay nanira ng mga kagubatan at kabundukan at kinontamina ang mga lupa ng TNT, RBX, DNT at mga hindi pa sumasabog na amunisyon at misayl; kontaminasyon ng asbestos, tingga, PCB ng mga tubig ng Okinawa; erosyong red soil dahil sa regular na paggalaw ng militar; cobalt 60 galing sa mga daungang militar; ang pagkatuklas ng mga palakang mutant sa mga baybaying dagat na sobrang kontaminado sa paligid ng mga pasilidad military ng Estados Unidos sa Okinawa.”
Sa Pilipinas, isang sarbey pang-kalusugan sa ilalim ng Health for All Project (1998) ilang taon na ang nakakaraan sa dating Clark Air Force Base sa Pampanga at kinondukta ni Dr. Rosalie Bertell bilang punong imbestigador, ay napagtugma ang ilang mga dumi ng military ng Estados Unidos sa ilang mga sakit sa munisipalidad at komunidad ng Mabalacat, Pampanga. Kasama rito ang mga sakit na nagpapahina ng imyuniti at mga sakit dulot ng kontaminadong tubig galing sa mga dating base ng Estados Unidos.
