Ni MARK ANGELES
Bulatlat.com
Sa harap ng unos sigalot giyera
kadalasan mga ina anak at pinsang babae ang mga naiiwan
tulad ng sa Giyerang Peloponnesian, isang digmaang
nagtagal ng tatlong dekada,
nagluwal ng mga duwag at bayani ang pinakamahabang
tangisan at tagisan ng sundalo sa kapwa-sundalo
sa kasaysayan ng sangkatauhan,
isang sigalot na kung susumahin ay pataasan lamang ng ihi’t
palakihan ng bayag ng mga Griyego.
Kaya isang Lysistrata ang nuo’y naismid
sa walang kawawaang pag-aaksaya ng lakas at puwersa
Kinausap ang mga ina anak at pinsang babae
upang kambatan ang asawa ng kanilang mga ama pinsan at kapatid—
nagsagawa ng general sex strike
(bantang ang mga lalaki’y hindi sisipingan ng kanilang mga kabiyak)
kung hindi boboto para sa kalayaan laban sa Sparta.
“Ang katotohanan ay dalawahang panig tulad ng talim ng punyal;
datapwat lahat ng kasaysayan ay dalawahang panig din.
Ngunit hawak ng mga eskribador ang punyal na dalawahan ang talim,
sikretong nagbabanta upang mapanatili ang dikta ng estado-poder
at mayorya, kung hindi lahat ng mga eskribador, ay pawang mga lalaki. ”
Kaya’t sa mga aklat ng kasaysayan ang mga Calonice
ay ipinagbubunyi—isang pambiharang babae
na mahilig magluto ng sopas at magpasuso ng anak.
Ang mga Calonice ay ligaya’t bulaklak sa panahon ng kapanglawan,
iyan ang sumpa ng mga lasinggero
gayong sa bawat Calonice mayroong Lysistratang bumabangon.
Sa bawat kasaysayan. May Sappho at Pallas Athena’ng nagbubudyong.
Tulad ng isang liryong ligaw sa gitna ng kagubatan
May Clara Zetkin at Olympe de Gouges na umuusbong.
Sa kana’t kaliwang balikat ni Odin nakadapo
ang dalawang uwak na ang ngala’y Isip at Alaala
hndi sa Paraiso, hindi sa Valhalla
kundi sa malay dumadapo ang paruparo:
Noong Marso 1911 ang sunog sa Triangle Shirtwaist Company,
sa New York
ay malagim na balitang gumimbal sa lahat
mandi’y naglagablab na parang siga sa tag-araw
umusig sa konsensiya’t gunita.
140 kababaihang manggagawa na karamihan
ay mga batang Italyana at migranteng Hudyo
ang nakulong at namatay sa pabrika ng tela
nang isara ng may-ari ang lahat ng labasan sa takot na may mabuhay
sa mga biktima, siya’y usigin at ipakulong.
Sa lahat ng dako ng daigdig umaalingawngaw
ang tinig at kadakilaan
ng mga ina anak at pinsang babaeng pumadyak at sumipa
hanggang sa mabasag ang kalan ng pang-aapi.
Tunay nga ang paglalarawan ng Kabesang Intsik hinggil
sa prosesong iniluluwal ng tunggalian ng mga uri,
pagkat ang mga kababaiha’y hindi umiiral ng sarili
kung hindi mahigpit na nakaugnay sa kontradiksyon
ng naghahari at pinagmamalabisan;
mahigpit na tumututol at umiigpaw sa isteryotipo
(mabini matimyas at kaakit-akit na pagpapanggap).
Tunay nga
na ang rebolusyon ay madugo
tulad ng panganganak, at sino ang makatitiyak nito
kung hindi ang mga nagluluwal ng mga Marx Lenin Mao Stalin at Ho—
ang nangangalaga ng kislap ng pag-asa sa kanyang sinapupunan.
Lamparang humahawi ng takot at pangamba.
Lamparang bitbit ng mga monghe,
nag-aalay ng dasal at nagsusuob ng insenso.
Lampara sa kamay ni Harriet Tubman, ang kanyang pagtakas
ay naglandas sa kalayaan ng marami pang alipin ng Underground Railroad.
Lampara sa mga bisig ni Filomena Atienza Tatlonghari,
isang public school teacher
na niratrat at pinatay ng mga militar sa Batangas
nang tangkaing agawin sa kanya ang dalang ballot box noong eleksyong 1995.
Mga lamparang bukal ng pagkamulat sa panahon ng unos at sigalot,
sa gitna ng labang
ang mga ina anak at pinsang babae ay maghahawak na rin ng armas
at bandila
kasama ang kanilang mga asawa, ama, pinsan at kapatid na lalaki
pagkat
nagbabago ang mukha bisig isip malay kaluluwa
ng mga ina anak kapatid at pinsang babae
mula sa kalan kama at duyan
hanggang sa minahan bukirin at pabrika
sa loob ng mga unyon at organisasyong politikal
pagkat nagbabago ang mukha bisig isip malay at kaluluwa ng mga babae
patungo sa malusog at malayang kinabukasan para sa lahat.
(Agosto 2004)
*Dating vice president for Luzon ng College Editors Guild of the Philippines si Mark Angeles. May dalawa siyang indie book: ang Patikim at Emotero. 
