Sa Filipinas ko lang narinig ang gamit sa CR (comfort room). Sa ibang bansa, wash room, loo, toilet o men’s at women’s room ito. Kapag ginamit ito sa labas ng bansa, walang makakapagturo sa nagtatanong ng tamang direksyon. “Comfort” dahil kumportable, dahil lunan na naglalaho ang lumbay, na tulad ng ospital ay espasyo ng kalinga? Na nagpapaalaala sa isa pang terminong gamit din ay comfort—comfort women.
NI ROLAND TOLENTINO
KULTURANG POPULAT KULTURA
Bulatlat
Sa Filipinas ko lang narinig ang gamit sa CR (comfort room). Sa ibang bansa, wash room, loo, toilet o men’s at women’s room ito. Kapag ginamit ito sa labas ng bansa, walang makakapagturo sa nagtatanong ng tamang direksyon. “Comfort” dahil kumportable, dahil lunan na naglalaho ang lumbay, na tulad ng ospital ay espasyo ng kalinga? Na nagpapaalaala sa isa pang terminong gamit din ay comfort—comfort women.
Sa mga maliliit na kwarto, nakatalaga lamang ng pangalan ng babae, malamang palayaw pa nga, ay nagbibigay-kalinga at sex sa sampu-sampung sundalong Hapon gabi-gabi? Kalakhan ng babae ay in-abduct mula sa kani-kanilang tahanan. Sinetralisado sa isang kampong R & R (rest and recreation). At matapos, iniwan na lamang nang basta-basta, kung hindi nagpatiwakal, pinaslang o namatay sa mga sakit.
Limang dekada matapos ang Ikalawang Pandaigdigang Digmaan, comfort women ang henerikong bansag sa ngayon ay lolang nagsipagtandaan. Na kilala sa katawagang comfort women, kaysa sa individual na Lola Rosa, ang kanilang kolektibo ay mayroong disjunctive na estado: paano aangal ang mga kababaihang ito ng panggagahasa at paglalapastangan gayong ang kanilang kasalukuyang imahen—ang lola—ay hindi nagsasaad ng sexual na pagnanasa?
Ano ang ninanasa sa CR? Kung titignan ang kasaysayan ng banyo at mismong CR sa bansa, tila nagkaroon lamang ng formulasyon ng CR nang mapasok ang banyo sa loob ng bahay. Ang dating banyo ay kasilyas na marami ay nakatalaga sa labas ng bahay. Noong lumalaki pa ako, ang kapitbahay namin ay tumatawid ng maigsing kawayan na tulay mula sa banggera, para sa kasilyas na nakaangat din mula sa lupa.
Lata ng mantika o biskwit na pinagpatong-patong pataas ang daluyan ng dumi. At ganitong lata rin, may semento sa mga hanay, ang upuan sa kasilyas. Walang bubong ang kasilyas. Sa isang ED namin sa Capalongga, Camarines Norte, ang nakaangat na kasilyas ay direkta sa tuyong kanal. At nag-aantay ang mga baboy para sa inaabangan na pagbagsak na dumi.
Naalaala ko ang kasilyas ng lola ko sa Papaya, Nueva Ecija. Sa tabi ito ng kusina, gamit ay kahoy at naka-built-in ang mga plataporma para sa lutuan. Paratihang may inaalagang baga bilang starter sa pagpapaapoy sa panggatong sa pagluluto. Magkahiwalay ang kasilyas (toilet bowl) na sinabihan kaming huwag upuan, kailangan ay nakasakwat sa ibabaw nito, at ang paliguan na isang tapayang pinupuno ng pag-igib ng tubig.
