Brocka at Bernal vs. indie filmmakers

Sa gitnang uring naratibo ng mga pelikula ni Bernal, mas malinaw ang politikal na ahensya ng mga tauhan: isang babaeng cancer victim na piniling mamatay nang may dignidad sa pagbubukang-liwayway sa beach, kabit na nakipaghiwalay, asawang babaeng may double-burden na kinumpronta ang lalake para makipagkaayusan ng estado ng pamilya, o magkaribal na babae sa isang lalake na tahimik na nagtitigan at tinanggap ang kaibahan ng isa’t isa.

Madilim, lampas sa pesimismo ang mga pelikulang indie. Nasa verge ng nihilismo ang maraming nakaangat na pelikulang indie. Nagkaubusan ang mga magkakumpitensyang gangs sa Tondo. Patayan hanggang sa katapusan, maging ang kabataan lalakeng tumatakas ng karahasan sa slum area sa Mindanao na kilala sa vigilante killings ng mga musmos at kabataan.

Kay Brillante, tumakas ang kaisa-isang tauhang narealisa ang exploitasyon sa loob ng sinehan nang walang assurance na ang labas ng sinehan ay hindi rin tulad ng nasa loob. Ang magkaibang panig na lola—isa ng napatay, isa ng pumatay—ay naghiwalay nang ganoon-ganoon na lamang matapos ang final na eksena sa korte. Ang mga tirador ay patuloy pa ring tumitira sa mga kauri nilang sumasamba sa El Shaddai. At ang nag-aaral na magpulis na lalake ay saksi sa isang gabi ng krimen ng kanyang papasukan institusyon, at kinabukasan, sumakay ng taxi na hindi na muling babalik sa yugto ng kawalan-malay.

“Nega” (negative at negation) ang pelikulang indie. Inietsapwera nito ang produktibong substansya ng buhay at lipunan, madilim at mapanupil man ito. Wala nang halaga ang buhay dahil nga sa kawalan-laban ng mga tauhan sa pelikula sa filmikong realidad. Na ang subalternong tauhang piniling dramatisahin sa pelikula ay wala nang ibabaw ng tubig na maaring makalanghap ng natitirang hininga ng buhay.

Bumalik sa rekurso ng isang bourgeoise existentialismo ang indie na pelikula. Walang halaga ang kasalukuyang buhay, at wala ring buhay na tatanawin sa labas nito. Ganito kami noon, ganito pa rin tayo ngayon mode! At ito ang bigat ng atas na pinapasan ng indie filmmakers na wala nang panlipunang kilusang masa o anyo ng kolektibismo ang isinasaad na rekurso sa politikal at ekonomiyang kagampanan.

Ang piniling naratibisasyon nina Brocka at Bernal ay nakakasapat sa itinaya nila—dramatisasyong nakaugat sa ilang kumbensyon at inobasyon ng genreng kinapapalooban ng naratibo, sa maraming pagkakataon, melodrama. Ang bigat na pinapasan ng tauhan sa kanilang mga pelikula ay nagja-justify sa aksyong pipiliin sa klimaktikong sandali, sablay man o hindi ito. Tumaya sina Brocka at Bernal, at napatunayan ng retroaktibong balwasyon sa kanilang pelikula, kahit pa politikal na sablay ang mga ito, may realisasyon pa rin ng humanistikong ahensya mabago at matransforma ang pantaong lagay.

Ang piniling naratibisasyon ng indie filmmakers, at hindi naman ito pagsusuma-total, ay isang pagtatayang walang panalo. Hindi kayang pasanin ng balikat ng mga tauhan ang panlipunan at historikal na bigat na pinapadala sa mga ito. Kaya ang rekurso ay ang neorealismo—gritty camera movement, a-day-in-the-life-of, character-driven, poverty bilang backdrop ng paghihirap ng tauhan at substansya ng kahalintulad ng politikal at ekonomiyang sistemang kinabubuhayan.

Kaya lose-lose situation ang marami. Loser na nga sila sa kabuuan ng filmikong buhay, loser pang muli sa kagyat na rekurso sa pagtatapos ng pelikula. Ito ang angst na bumubuhay sa maraming indie films, at kakatwa ito dahil marami sa indie filmmakers ay hindi naman kabahagi at kahanay ng mga tauhang kanilang tinatalakay. Sa malikhaing pagsulat, natugunan na ito sa pamamagitan ng pananaliksik sa buhay na gustong paksain o i-foreground ang posisyon at kamalayan ng nagkukwento.

Pero dahil neorealismo nga ang piniling perspektibo sa pagpapahiwatig ng abang lagay ng mga tauhan, hindi nakakapasok ang self-referentiality na naresolba na, lalo ni Bernal. Ang modernistang indie cinema—ang art film–naman ay namumutiktik sa self-referentiality gayong topikal lamang ang nagagawang pag-aksesorya. Ang gay indie film ay hindi pa rin umaabante sa pangunahing self-destructiveness ng gay identity.

At ito ang extra-challenge sa indie cinema, ang umalagwa sa kahong kasalukuyang kinasasadlakan ng marami nitong pelikula at direktor. Kailangang makareimbento ng bagong idioma ng paglalahad ng kolonial at postkolonial na relasyon, developmental issue, kahirapan, subalternidad, at iba pa. At magagawa ang reimbensyon ng politikal na ahensya—ang higanteng kulang at kakulangan–sa pamamagitan ng pagsaalang-alang (pag-aaral) sa mga pelikula at buhay nina Brocka at Bernal. (Bulatlat.com)

Share This Post

2 Comments - Write a Comment

  1. kay jibril:

    una, nasa ilalim ito ng kulturang popular na seksyon. kung ang pinoproblema mo ay ang paggamit ng wika, natanong mo ba ang kinalaman ng seksyon na ito sa pormang ginamit ng may-akda?

    ikalwa, ang bawat argumento ay dapat laging may patotoo. alin ‘yung sinasabi mong matatayog? paano naging matayog? teka, ano bang binabasa mo? marami akong maipahihiram sayo para naman di ka malula sa susunod mong pagbisita rito.

    ikatlo. walang kritiko ang nagsulat/magsusulat nang hindi malinaw ang nais niyang sabihin. bakit? bakit nga kaya? ano ba ang batayang dahilan kumbakit may kritisismo? A. para ba magpaka-abstrakto B. para gawing konkreto ang abstrakto? alin. alin ang pipiliin? muli, ano ang katibayan mo sa pagsasabing “nagpapanggap na maka-uring kritiko?” Ibig sabihin, alam mo pala kung ano ang kritisismo? at higit sa lahat, batid mong may maka-uring kritiko? tulad ni/nina? timer starts now!

    ikapat, tama, sang-ayon ako sa huling punto mo. at in fairness, mahusay mo itong nagawa. klap! klap! klap!

  2. Napakahusay sana at nagtitila sanay na sanay maghinay ng ideya ang umakda ng sanaysay na ito — kung sa una pa lamang ay iginuhit na niya sa malinaw na pasya kung siya’y magsusulat sa Ingles o Filipino.

    Bumabanggit siya ng mga dakilang tao, at matatayog na ideya, ngunit sayang nga lamang at nagsasalasalabid ang kanyang mga salita kaya tuloy naka-aalibadbad sa bumabasa ang piyesang ito.

    Waring sinadya ng may-akda na di mawawaan ninuman ang mga palipad-diwang nais niwang bigyang buhay. Tanda ng ng isang nagpapanggap na maka-uring kritiko na may urong na dila’t diwa.

    Sabi nga ng mga taga-Tundo: “Hoy, sa susunod, magmumog ka muna ng isip bago ka magsalita.” Pero di ko papanigan iyon, dahil tayo ay nasa ilalim ng demokrasya — at may laya ang lahat na ilaylay ang kanilang kawalang-malay.

    Salamat po.

Comments are closed.