Sa panahong pinipiga ang mga ahensya ng pamahalaan na nagbibigay serbisyong panlipunan sa mga mamamayan sa pambabarat sa kanilang badyet, pati na ang di pagbibigay ng umento sa mga guro at pagtatanggal sa mga kontraktwal na mga nars at kawani dahil sa kulang sa perang pampamahalaan – patuloy pa rin ang mararangyang piging at mga byahe Pangulo at ng mga kaalyado nito.
Sa panahong inagaw ng mga Amerikano ang nakamit ng rebolusyong Pilipino, maraming nagkabilang bakod agad at kumampi sa bagong mananakop habang iniiwan ang mga nanatili sa labanan. Gayundin ang nangyari sa panahon ng mga Hapones, at ang kontrobersyal na usapin ng kolaborasyon sa mga kaaway. Sa panahon ng batas militar, maraming nagbanggit na mabuti sa kanila ang diktadura at awtoritaryanismo kahit na kapuna-punang maraming mga kababayan ang naging biktima nito.
Ayon sa kanya, ang pinuno ang dapat na maglilingkod sa mga tao, at hindi ang tao ang maglilingkod sa mga pinuno – ang pinuno ang dapat na mag iisip sa kapakanan ng nakararami bago ang sarili.
Sa mahabang panahon, naging simbulo ang mga kampana ng karahasan at pagnanakaw ng pagkakakilanlan na kaakibat ng digmaan. Isang kabalintunaan ang naganap na pagsasauli ng mga kampana nitong nakaraan nang ipahayag ng mga opisyal na salamin ang pagsasauli ng ‘natatanging pagkakaibigan’ ng Amerika at Pilipinas. Hindi naging pagkakataon ang seremonyal na pagbabalik upang mapwersa ang Amerika na humingi ng kapatawaran sa mga ginawa nitong karahasan sa Pilipinas, na ginagawa ng ibang bayang nasa antas ng rekonsilyasyon matapos kaharapin ang pait ng digmaan.
Nitong mga nakaraang buwan, halos dumapa nang husto ang presyo ng palay sa pamilihan sanhi ng pagdagsa ng mga inangkat na bigas mula sa ibang bansa. Mas mahal pa ang isang istik ng sigarilyo o isang bote ng softdrinks kaysa sa isang kilo ng palay. Sa walang habas na pagpasok ng mga inangkat na dayuhang palay, wala nang proteksyon ang mga magsasaka na pangalagaan ang kanilang mga ani sa pamilihan.
Ang paggamit ng linyang anti-komunista, ang red tagging sa mga kritiko ng pamahalaan at ang pagpatay, pagpapakulong at panggigipit sa mga aktibista at kritiko ng pamahalaan ang kasalukuyang ekspresyon ng karanasang nagsimula pa sa panahon ni Macario Sakay.
Maraming trahedya ang inianak ng Setyembre 11 na naglalahad ng pagpapatuloy ng naratibo ng tunggalian hanggang sa kasalukyang panahon. Hindi na gaya ng dati ang kalakaran sa daigdig mula noong Setyembre 11. Subalit gaya ng mga iba pang digmaan sa kasaysayan ng tao, higit na maraming dalamhati ang naranasan ng mga sibilyan tuwing magkakaroon ng digmaan.
Kung magiging katulad na ng iba pang mga taga-patag na Kristiyano ang mga katutubo sanhi ng ‘pag-unlad’ o ‘development’ na ipinapahayag ng mga nasa pamahalaan, ano na ang mangyayari sa katutubong kultura, paniniwala, kalinangan, wika, at pamamaraan ng pamumuhay ng mga lumad, ng mga Moro, ng mga taga-Kordilyera at ng mga Mangyan? Ano ang pag-unlad kung mabubura naman ang kanilang lipunan dahil lalamunin lamang ito ng mga kalinangang kanluranin?
Nagkakaroon ng kaluwagan sa pagtrato sa mga presong may kaya samantalang tila impyerno naman sa lupa ang kalagayan ng mga mahihirap na bilanggo. Sa loob o labas man ng kulungan, napapanatili ang paghahati ng lipunan sa pagitan ng may kapangyarihan at wala.
Nang isakatuparan ng mga Amerikano ang rekonsentrasyon ng mga populasyon sa mga bayang itinuturing na pugad ng mga ‘irreconcilables’ o mga tumututol sa pananakop ng mga Amerikano, nilayon nila na pigilan ang pagdaloy ng mga rekurso at suplay ng mga armas, pagkain at gamot sa mga rebolusyonaryo at nakikipaglabang Pilipino mula sa mga barrio. Dahil dito, pinagsama-sama ng mga Amerikano sa maliit na lugar lamang ang mga sibilyang Pilipino at nilimitahan ang kanilang pag-alis sa mga rekonsentradong lugar. Nagkataon namang ito ang panahon na lumalawak ang kolera sa kanayunan!
Hindi ang pagkakaroon ng malawakang sandata kundi ang pag-aalis ng mga kalagayang nagdudulot sa mga tao at lipunan na makidigma sa isa’t isa ang makapagtatapos sa panganib ng digmaan.